. 5 تجديد حيات مادی دنيا به شكل ديگر
برخی ديگر خواستهاند مثل دسته اول معاد را يك امر مادی و طبيعی بدانند ولی بدون اينكه نيازی باشد كه بگويند عود ارواح به اجسام ، نه ، ارواحی به اجسامی عود نمیكند چون اساسا ارواحی وجود ندارند ، بلكه خود همين حيات مادی تدريجا به شكل ديگری تجديد میشود ، كه اين فرضيهای است كه بعد بايد روی آن صحبت كنيم . يكی از مسائلی كه به نظر من بايد روی آن بحث كرد ، مسأله روح است كه آيا قبول قيامت مستلزم قبول وجود روح است به عنوان يك موجودی كه قابليت اين را دارد كه بعد از فنای بدن باقی بماند يا مبتنی بر اين نيست ؟ البته ما در اينجا از نظر عقلی نبايد بحث كنيم ، اول از نظر دينی و شرعی بايد بحث كنيم ، يعنی بايد ببينيم آنچه كه در اسلام راجع به معاد آمده است ، از حالت احتضار گرفته تا عالم قبر و سؤال و جواب قبر و عالم برزخ و عالم قيامت ، آيا اينها يك چيزهايی است كه بر اساس اين اصل بوده است كه انسان دارای يك روحی است كه آن روح واقعا قبض میشود ، مردن قبض روح است ، تحويل گرفتن روح است و انسان كه میميرد به معنی اين است كه رابطه ميان روح و بدن بريده میشود و روح در عالم خودش قرار میگيرد و جسد در عالم خودش ، يا اينكه اين طور نيست ؟ بحث بعد ما كه پايه بحثهای ديگر قرار میگيرد ، همين بحث روح است . بعد هم وارد استدلالهای قرآن برای وجود قيامت میشويم كه عرض كرديم قرآن دو نوع استدلال دارد . - در خود قرآن كلمه معاد هست . البته اين را متشرعه از روی آيه مباركه كه میفرمايد : " « كما بدأكم تعودون »" ( 1 ) گرفتهاند . ضمنا آن دلايلی كه درباره معاد هست ،پاورقی : . 1 اعراف / 29 : [ همچنانكه شما را خلق كرده ، باز میگرديد ] .